Jüpiter ve Satürn’ün Büyük Kavuşumu

Konu: Astronomi

Okuma Süresi: ~5 dk.

1623 yılından beri ilk defa 2020’nin 21 Aralık gününde Jüpiter ve Satürn’ün birbirlerine bu kadar yakın bir konuma gelecekler… Buna gezegenlerin kavuşumu adı verilmektedir. 

Bu kavuşumlar diğer gezegenlerde de olur, ancak özellikle buna büyük kavuşum denilmesinin nedeni, oldukça nadir gerçekleşmesi yüzündendir. Kısaca kavuşum, bir gözlem noktasından bakıldığında gökyüzünde iki ya da daha fazla gök cisminin birbirlerine yakın konumlanması demektir. Bu kavuşumların sıklığı yıldızlara göre olan dönemlerinden hesaplanır. 

Yıldızlara göre olan dönem ise; bir gezegenin Güneş etrafındaki bir turunu ardalandaki sabit yıldızlara göre tamamlamasıdır. Kısaca gezegenin Güneş etrafındaki bir tam turu, onun dönemidir. Dünya için bu değer yaklaşık 365,25 gün (bir yıl) olduğunu biliyoruz. Buna göre Satürn’ün dönemi 29,65 yıl, Jüpiter’in dönemi ise 11,86 yıl ile Dünya’dan oldukça fazladır. İşte bu değerler kullanılarak Jüpiter ve Satürn için kavuşum sıklığı hesaplanabilir. Öyle ise Jüpiter ve Satürn’ün dönemlerini çarpıp, bu dönemlerin farkına böldüğümüzde, 19,76 yıl elde ederiz ki bu da aradığımız kavuşum sıklığıdır. Yani bu bulduğumuz değer, her 19,76 yılda bir bu iki gezegenin bir birilerine yakınlaştıkları (kavuşum) anlamına gelmektedir. 

Bir sonraki yakınlaşma da 21 Aralık 2020’de gerçekleşecek ve 6,1 yay dakikası kadar olacaktır. Bunun anlamı, teleskop ile bakıldığında iki gezegen ve bazı uyduları birbirinden ayırt edilebilirken, çıplak gözle tek bir parlak cisim gibi görünmeleridir… Şu da unutulmamalıdır ki, böylesi gök olaylarının Dünyadaki depremlerin oluşmasına ya da tetiklemesine dair bilinen bilimsel bir kanıt yoktur. 

Şekil 1. 21 Aralık 2020 günü İzmir’den saat 19.30’da Güney-Batı tarafında Jüpiter ve Satürn’ün çıplak gözle görünümü.

En son bu kadar yakın bir yakınlaşma, 16 Temmuz 1623 yılında gerçekleşmişti ve 5 yay dakikasıydı (yay dakikası, gök cisimlerinin aralarındaki uzaklığı ölçmek için kullanılan bir açı birimidir. Ay’ın gökyüzünde 30 yay dakikalık büyüklüğe sahip olduğu düşünüldüğünde, 5 yay dakikası oldukça küçük bir değerdir). Aradaki diğer kavuşumlar hiç bu kadar yakın gerçekleşmemişti. Buna benzer en yakın buluşma, 6 yay dakikalık diğer bir kavuşum ancak 15 Mart 2080 yılında görülebilecek.

Şekil 2. 21 Aralık 2020 günü Jüpiter ve Satürn’ün teleskoptan görünümü.

Kaynak: https://www.space.com/jupiter-saturn-great-conjunction-2020

Hazırlayan;

Tuncay Doğan, Dr. Astronom

Bornova Belediyesi – Mevlana Toplum ve Bilim Merkezi