92021Ara

Atılan Covid-19 kişisel koruyucu ekipmanları vahşi yaşam için ölümcül olabilir

Dünya’nın dört bir yanındaki hayvanlar tek kullanımlık maske ve eldivenlere dolanıyor veya yiyecek zannediyor.

Belki de COVID-19 atıklarının vahşi yaşam üzerindeki ilk belgelenmiş etkisi, bu Ardıç kuşunun Nisan 2020’de Kanada’nın Chilliwack kentinde bir yüz maskesine dolanmış olarak bulunmasıdır. (SANDRA DENISUK, A.-F. HIEMSTRA ET AL/ANIMAL BIOLOGY 2021)

Brezilya’da bir Macellan pengueni yüz maskesi yuttu. İngiltere’de bir kirpi kendini bir eldivene doladı. Fransa açıklarında bir ahtapotun maske altına sığındığı tespit edildi.

Araştırmacılar, 22 Mart’ta Animal Biology’de, Dünya’nın dört bir yanındaki vahşi yaşam ve ekosistemler, atılan tek kullanımlık COVID-19 koruyucu ekipmanların etkisinden dolayı tehdit altında olduğuna dair uyarıda bulundu. İnsanları koronavirüsten koruyan lateks eldivenler ve polipropilen maskeler, uygun şekilde atılmadığında plastik kirliliği sorununu şiddetlendiriyor ve vahşi yaşam ölümlerine neden oluyor. Bu çalışma, COVID-19 atıklarının dolaşma, tuzağa düşürme ve yutma yoluyla yaban hayatı üzerindeki etkilerinin ilk küresel belgesidir.

Ağustos 2020’de, Leiden, Hollanda’daki kanalları temizleyen gönüllüler, bir lateks eldivenin parmağının içine hapsolmuş bir levrek – bir tür tatlı su balığı – buldular. Tuzağa düşen balık, Hollanda’da COVID-19 atıklarının neden olduğu kaydedilen ilk vahşi yaşam kazazedesidir. Bu bulgu, COVID-19 atıklarının vahşi yaşam üzerindeki etkisinin kapsamı hakkında daha fazla bilgi edinmek isteyen Leiden merkezli iki biyolog Auke-Florian Hiemstra ve Liselotte Rambonnet’i şok etti. Örnekleri bir araya getirmek için internette ve gazetelerde kapsamlı bir araştırmaya giriştiler.

Leiden kanalında bir lateks eldivende (resimde) sıkışmış bulunan bir levrek, iki Hollandalı biyologa atılan tek kullanımlık kişisel koruyucu ekipmanların dünyadaki hayvanları nasıl etkilediğini araştırması için ilham verdi. (AUKE-FLORIAN HIEMSTRA)

Dünyanın dört bir yanından daha büyük, küresel bir soruna işaret eden bu tür 28 örnek buldular. Bildirilen en eski kurban Nisan 2020’den kalma: Kanada’da bir yüz maskesine dolandıktan sonra ölmüş gibi görünen bir Ardıç kuşu. Evcil hayvanlar da risk altında: Philadelphia’da evcil bir kedi eldiven yuttu ve Boston’da bir evcil köpek ise yüz maskesi tüketti. Leiden Üniversitesi’nden Rambonnet, “Midelerinde plastik olan hayvanlar açlıktan ölebilir” diyor.

Utrecht, Hollanda’da bilimsel araştırma uygulaması için bağımsız bir örgüt olan TNO’nun sürdürülebilir plastik araştırmacısı Anna Schwartz, “Bu çalışmanın yaptığı şey [COVID-19] atıklarının vahşi yaşam üzerindeki etkisinin boyutu hakkında bize fikir vermektir, böylece sonuçları en aza indirmek için çaba gösterebiliriz.” diyor. Bu zorlu bir görev olabilir: Örneğin, Hong Kong merkezli deniz koruma kuruluşu OceansAsia tarafından yayınlanan bir raporda, yılda 8 milyon ila 12 milyon metrik ton plastiğin bir parçası olarak, geçen yıl dünya okyanusuna 1.56 milyar yüz maskesinin girdiğini tahmin ediyor.

COVID-19 atıklarının vahşi yaşam üzerindeki geniş kapsamlı etkileri zamanla daha belirgin hale geldikçe Naturalis Biyoçeşitlilik Merkezi’nden Hiemstra ve Rambonnet, durumu izlemeye devam etmelerine yardımcı olmaları için bölge halkına güveniyor: www.covidlitter.com adresinde, insanlar Dünyanın dört bir yanından etkilenen vahşi yaşamla ilgili gözlemlerini gönderebilirler. Artan tehlikeleri engellemek için, çalışmanın yazarları, mümkün olan her yerde yeniden kullanılabilir ürünlere geçmeyi, ayrıca elden çıkarılan eldivenleri ve tek kullanımlık maskelerin iplerini hayvanların onlara dolanmasını veya sıkışmasını önlemek için kesmeyi tavsiye ediyor.

Schwarz, “Bu makale, uygun atık yönetiminin, özellikle de tek kullanımlık malzemelerin geri dönüştürülmesi veya bertaraf edilmesinin önemini vurgulamaktadır” diyor.

Ancak durum her zaman bu kadar vahim değildir. Bazı hayvanlar, kendi kullanımları için atılan kişisel koruyucu ekipmanlara el koydu. COVID-19 atıkları o kadar yaygın hale geldi ki, kuşların yuvaları için yapı malzemesi olarak yüz maskeleri ve eldivenler kullandıkları gözlemlendi. Hiemstra, “2020’deki kuş yuvalarını tanımak çok kolay” diyor.

Çeviren: Yüksek Kimyager Ceren Güdücü Ünver

Kaynak:

A.-F. Hiemstra et alThe effects of COVID-19 litter on animal lifeAnimal Biology. Published online March 22, 2021. doi: 10.1163/1”5707563-bja10052.

T.P. Bondaroff and S. Cooke. Masks on the beach: The impact of COVID-19 on marine plastic pollution. OceansAsia. Published online December 7, 2020.